Avukat Dilay Şen Doğan
Avukat
Dilay Şen Doğan
İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Haklı Nedenle Feshi Süreci
İşçi ile işveren arasındaki ilişkiye iş ilişkisi denilmektedir. Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. İşçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi İş Kanunu m.24 ile düzenlenmektedir. İşçi bakımından iş sözleşmesinin devamı çekilmez bir hal almış ve kişiden bu durumun devamı beklenemeyecekse işçi bu hallerde iş akdini haklı nedenle feshedilebilmektedir.İşçi; sağlık sebepleri ile Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ile ve zorlayıcı sebeplerle iş akdini haklı nedenle feshedebilir.
Öncelikle sağlık sebeplerine bakılacak olursa burada iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa ve İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa işçinin haklı nedenle fesih hakkı gündeme gelecektir. Örneğin astım hastalığı olan bir kişinin sürekli olarak kapalı ve dar alanlarda çalışmasını gerektiren bir işyerinde çalışması ve söz konusu hastalığın işe girdikten sonra meydana gelmesi halinde sağlık sebepleri ile iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi mümkündür.
Diğer yandan uygulamada da en çok karşımıza çıkan ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerler sebeplerdir.
Bunlardan ilki işveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa işçinin haklı nedenle feshi gündeme gelecektir. Örneğin işveren tarafından iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından olan ücretin ve yahut yapılacak işin işçiye doğru olarak bildirilmemesidir. İşçi işe başladıktan sonra kendisinin kabul ettiği şartlarda çalıştırılmaması, işçiye iş tanımı dışında işler verilmesi bu hallerden bazılarıdır. İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa, işveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa, işçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa bu durumda da işçinin haklı nedenle fesih hakkı doğacaktır.
Diğer yandan işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, ücretleri zamanında ödenmezse, fazla mesai ücretleri ödenmezse, sigorta primleri gerçek ücreti üzerinden yatırılmaz ve ücret ödemeleri elden yapılırsa ve bu kısımlar da sigortaya bildirilmezse bu durumda da işçinin haklı nedenle feshi imkanı bulunmaktadır. İş Kanunu uyarınca haftalık 45 saatin üzerinde çalışma yapılması halinde fazla mesai yapılması gündeme gelmektedir. Birçok işveren defaatle işyerinde fazla mesai yapılmadığını iddia etmekte ise de işverenin çalışma süresi olarak öngördüğü zaman diliminin 45 saati aşması hali de fazla mesai ücreti ödenmesini gerektirmektedir. Dolayısıyla işverenler tarafından haftalık 45 saati aşan çalışma süreleri için ayrıca ödeme yapılması gerekmektedir. Hal böyle olunca haftalık 45 saati aşan çalışmaların yapılması, ancak söz konusu saatler için ödeme yapılmaması halinde istisnai durumlar dışında fazla mesai ücreti ödenmesi gerekmekte olup bu ücretlerin ödenmemesi halinde de işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi imkanı doğacaktır. Bunun yanında işçinin ulusal bayram ve genel tatillerde, hafta tatillerinde çalışması ve saatlik ücretinin iki katının ödenmemesi halinde de işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini fesih hakkı doğacaktır. Diğer yandan işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse de gene işçinin haklı nedenle feshi mümkün olacaktır.
Yukarıdaki hallerin varlığı halinde işçi, bildirim süresine uymaksızın iş sözleşmesini derhal fesih etme hakkına sahiptir. İş Kanunu Madde 24’te belirtilen sebeplerle haklı ve derhal feshin geçerli sayılabilmesi süreye tabidir. İş Kanunu Madde 26’da; “24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak sağlık sebepleri veyahut zorlayıcı sebepler bakımından kanunkoyucu herhangi bir süre öngörmemiş olup bu durumlarda her halde fesih süreci yürütülebilir.
Son olarak işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi halinde çalışma süresinin 1 yılı doldurması şartı ile kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. İhbar tazminatı yönünden ise işçinin iş sözleşmesini derhal feshetmesi sebebiyle işçi lehine ihbar tazminatı doğmayacaktır. İşçinin iş akdini haklı nedenle feshettiği durumlarda işverenin de ihbar tazminatını talep ettiğine ilişkin davalar ve ihtarnameler ile de karşılaşılmakta ise de işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshettiğinin ispatı halinde işverenin ihbar tazminatı talebi olumsuz sonuçlanacaktır. Dolayısıyla işçinin haklı nedenle feshi durumunda gerek işçinin gerekse de işverenin ihbar tazminatı alacağı doğmamaktadır. Diğer yandan feshe bağlı olmayan diğer alacak kalemleri fazla mesai ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti ve yıllık izin ücreti olup işçi tarafından iş akdi ister haklı nedenle feshedilsin isterse istifa suretiyle feshedilsin, ilgili günlerde çalışma yapılması ve fazla çalışma yapılması halinde söz konusu alacaklara hak kazanılmaktadır. Ayrıca işçiye çalışma dönemi içerisinde hak kazanmış olduğu yıllık izin ücretleri de ödenmemişse iş akdinin feshi akabinde yıllık izin ücretleri de talep edilebilmektedir.
Söz konusu davalar ve fesih öncesi danışmanlık süreçleri ofisimiz tarafından takip edilmekte olup tarafımızla iletişim kurarak randevu oluşturabilir ve bilgi alabilirsiniz.